/گردشگری خوراک صنعت پرمنفعت اما مغفول سمنانی ها

استان سمنان با تنوع فرهنگی، مناطقی بهره‌مند از آثار تاریخی و مردمانی با سفره‌های رنگارنگ از غذاهای مختلف دارد که فرصت مناسبی برای رونق گردشگری خوراک و حضور گردشگران به منظور رونق اقتصادی محسوب می‌شود که نیازمند تقویت زیرساخت‌ها و رویکرد مناسب برای معرفی است.

 گردشگری به عنوان یک صنعت پرسود انواع مختلف دارد. گردشگری فرهنگی، ماجراجویی، تجاری، اکوتوریسم که با هدف بهره مندی از محیط زیست و طبیعت است، گردشگری تلخ(بازدید از فجایع تاریخی)، سلامت و گردشگری خوراک از حوزه های مختلف صنعت گردشگری محسوب می شوند.

گردشگری خوراک بنا به تعریف سازمان جهانی گردشگری (UNWTO) شامل مجموعه فعالیت‌های مرتبط با خوردن و نوشیدن در زمان سفر است؛ این فعالیت‌ها می‌تواند کلاس‌ها و دوره های آشپزی یا حضور و بازدید از بازارها و بازارچه‌های مواد غذایی، کشاورزی، خوراکی‌ها و حتی بازدید از کارگاه و کارخانه‌های صنایع تولیدی و فرآوری غذایی و یا غذا خوردن در یک رستوران باشد، طبق آمارها گردشگری خوراک در جهان سالانه ۲۰۰ میلیارد دلار درآمد دارد.

تاکنون ۱۸ غذای استان سمنان در فهرست میراث ملی به ثبت رسیده است.

 توجه به سفر بر محور خوراک نسبت به گذشته با اقبال عمومی در سراسر جهان مواجه شده است. استان سمنان با توجه به گستردگی جغرافیایی و اقلیمی خاص خود و تلاقی جنگل و بیابان دارای جاذبه های گردشگری و طبیعی متعدد است. وجود اقوام مختلف و تعدد روستا در سطح استان نشان دهنده تنوع خوراک و غذا است که ظرفیت بسیار مطلوبی برای رونق گردشگری غذا را به وجود آورده است.

استان سمنان از تنوع بالایی در انواع نان، غذا و خوراک بهره مند است و با توجه به مهارت دامداری و وجود عشایر، بسیاری از خوراکی ها بر پایه لبنیات در استان تهیه و مصرف می شود و مبتنی برهمین ظرفیت: تاکنون ۱۸ غذای استان سمنان در فهرست میراث ملی به ثبت رسیده است.

آش واگره روستای جوین، شنگی پلو، جوش بره، شله قروت، قطقی فرومد، نان های روستای ایج (سیریشین و یوزین)، شیوه سنتی فرآوری پنیر در مغار روستای اروانه، ته چین گرمساری، شیوه سنتی پخت سبزی‌پلو سمنانی، دوشائین حلوا، مهارت پخت کلوچه غربال سری ساده و گردویی روستای افتر، قلیه خربزه (کالک قلیه) روستای لاسجرد، دو کولنا شهر سرخه، گولاچ(نان سنتی سمنان)، نان بُقسَمات سمنان، فنون تهیه فرآورده های لبنی عشایر ایل سنگسر و مهارت پخت آرشه لایی نون، غذاهای ثبت شده از استان سمنان در فهرست میراث ملی هستند.

بسیاری از خوراک های استان سمنان توانایی نمادسازی و معرفی به گردشگران داخلی و خارجی را دارد همچون “آروشه” که محصولی منحصربه فرد و راس هرم تولیدات لبنی عشایر ایل سنگسر محسوب می شود. استان تنوع بالایی در تهیه انواع خوراک دارد. بیشتر غذاهای سنتی و دستورپخت های آن موروثی است و اغلب مادربزرگ ها مهارت پخت آن را دارند که متاسفانه به دلیل تغییر شرایط زندگی و سبک غذایی بسیاری از غذاها در میان نسل جدید طرفدار ندارد و یا تاکنون معرفی نشده است.

سرعت بالای زندگی شهری و تعدد مشغله افراد، فست فودها و غذای حاضری را وارد سبد غذایی خانواده ها کرده است، در حالی که بهره مندی از غذاهای سنتی و خوراک های اصیل به دلیل شیوه پخت سالم و استفاده از مواد اولیه مرغوب تاثیر شگرفی برسلامت خانواده دارد.

گام اول توسعه گردشگری خوراک زنده نگه داشتن غذاهای سنتی و اصیل استان و معرفی آن به مردم و سپس گردشگران است.

گردشگری تازه‌نفس استان سمنان

مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان سمنان بیان کرد: گام اول در توسعه گردشگری خوراک ، بررسی سفره خوراک استان و ثبت آن در فهرست میراث ملی است که شامل  پژوهش و ثبت خوراک ها، تبلیغ و ترویج خوراک ها و اطلاع رسانی به جامعه هدف و حفظ غذاهای سنتی و اصیل با ورود در منوهای رستوران ها و آموزش به افراد است.

حمیدرضا دوست محمدی ادامه داد: استان سمنان همانند گنجی پنهان است که بسیاری از جاذبه های تاریخی، فرهنگی و طبیعی آن تاکنون مستندنگاری نشده است و مردم استان از آن بی خبر هستند و ورود گردشگر نیازمند فراهم سازی زیرساخت های گردشگری و ایجاد ظرفیت پذیرش گردشگر براساس فرهنگ بومی است.

یکی از رفتارهای اشتباه که در گردشگری استان سمنان از سوی برخی از شهروندان رخ می دهد هدایت گردشگران به استان های همجوار در سایه بی اطلاعی شهروندان از جاذبه های گردشگری استان است

وی افزود: دلیل اصلی تعداد کم گردشگر در استان سمنان معرفی نشدن داشته های فرهنگی و گردشگری است که دفاتر خدمات مسافرتی و مردم نقش مهمی در این معرفی دارند. از طرفی ورود گردشگر بدون برنامه و آمادگی بسیار مخرب است و باید به صورت تدریجی و همگام با ایجاد زیرساخت های لازم در حوزه های مختلف باشد تا بتوان گردشگری پایدار در استان سمنان ایجاد کرد.

دوست محمدی تصریح کرد: یکی از رفتارهای اشتباه که در گردشگری استان سمنان از سوی برخی از شهروندان رخ می دهد هدایت گردشگران به استان های همجوار در سایه بی اطلاعی شهروندان از جاذبه های گردشگری استان است و در نتیجه هدایت گردشگران به استان های همجوار فرصت رونق گردشگری و بهره مندی اقتصادی از این حوزه را سلب می کند، در صورتی که باید با معرفی فضاهای روستایی و شهری گردشگران را به استان علاقمند کنیم.

توسعه فرهنگ سرمایه گذاری به جای فرهنگ دلالی

مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان سمنان بیان کرد عنوان کرد: در استان ۳۸ کاروانسرا وجود دارد که ظرفیت بسیار خوبی برای گردشگری و خصوصا گردشگری غذا است اما متاسفانه مشکلات ناشی از مالکیت آنها فرصت مرمت، احیا و واگذاری به بخش خصوصی را نمی دهد.

دوست محمدی اظهار داشت: سرمایه گذاری دولتی در زیرساخت ها بسیار بلندمدت است و توسعه پایدار در جوامع محلی تنها سرمایه گذاری بخش خصوصی شکل می گیرد. ورود بخش خصوصی در گردشگری خوراک و استفاده از ظرفیت کاروانسراها نقش موثری در جذب گردشگر دارد و با همکاری سازمان اوقاف و امور خیریه و ستاداجرایی فرمان امام(ره) مالکیت کاروانسراها به میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان سمنان سپرده شود و با واگذاری به بخش خصوصی و حذف مقررات زاید، گردشگری استان جانی تازه گیرد.

وی افزود: یکی از مهمترین خاستگاه های رونق گردشگری خوراک استان سمنان بوم گردی های فعال هستند. هم چنین تسهیلاتی مانند تغییر تعرفه تجاری به گردشگری و معافیت های مالیاتی ۵۰ درصدی برای تاسیسات گردشگری مانند سفره خانه ها و رستوران های بین راهی در خصوص فعالیت در حوزه های گردشگری به خصوص گردشگری خوراک صورت می گیرد.

غذای محلی در فهرست غذایی خانه‌های بوم گردی قرارگیرد

فعال گردشگری و مالک یک واحد بوم گردی استان سمنان بیان کرد: مهمانان و مسافران با غذاهای سنتی و محلی در بوم گردی ما پذیرایی می شوند و فقط غذاهای سنتی تهیه و عرضه می شود که این موضوع مورد استقبال مسافران به خصوص گردشگران خارجی قرار گرفته است.

محمدهادی ایزدفر در خصوص توسعه بوم گردی افزود: در نظر داریم تا با تاسیس مجتمع گردشگری به شکل ویژه ای در عرصه تهیه خوراک محلی فعالیت  و غذاهای بیشتری را به مسافران عرضه کنیم.

ایزدفر ادامه داد: هیچ گونه غذای فست فودی در بوم گردی ما در اختیار مسافران قرار نمی گیرد و تمامی وعده های غذایی شامل غذاهای سنتی استان و به خصوص منطقه است که جذابیت بسیاری برای مسافران دارد و در برخی موارد بازگشت مجدد گردشگر را به دنبال داشته است.

جذب مسافران با معرفی غذاهای سنتی و تاسیس رستوران سنتی از جمله اهداف این فعال گردشگری برای رونق کسب و کار خود در کنار حفظ و معرفی غذا های بومی و محلی است.

گردشگری خوراک با طعم تجربه نو

مسئول گردشگری خوراک اداره کل میراث فرهنگی استان سمنان بیان کرد: توجه به غذا، تنوع و کیفیت آن دغدغه فعالان حوزه گردشگری است که در این میان تجربه موفق برگزاری چند دوره جشنواره سفره ایرانی با حضور آشپزان برتر و نیز برگزاری جشنواره های غذایی به صورت فصلی، جشنواره نان و خوراک های محلی، تاثیر بسیاری بر معرفی گردشگری خوراک در استان داشته است.

هدی طالبیان ادامه داد: با توجه به جذابیت خوراک و غذا در سفرها و راه اندازی مرکز اطلس خوراک ایرانی به دنبال ورود غذاهای محلی در فهرست غذای سفره خانه ها، رستوران ها و مراکز اقامتی برای آشنایی مسافران و گردشگران با طعم و رنگ های منحصر به فرد غذاهای استان سمنان هستیم.

وی با اشاره به برگزاری جشنواره های غذا در سطح ملی و استانی افزود: تهیه پرونده های ثبت غذا در فهرست معنوی و ثبت آن در اطلس خوراک ایرانی، برنامه ریزی در خصوص برگزاری دوره های کارآفرینی گردشگری خوراک و برگزاری تورهای آشنایی با تنوع خوراک و نان در استان در کنار برپایی شب های فرهنگی از جمله اقدام های اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان سمنان است.

طالبیان خاطر نشان کرد: استان سمنان به دلیل اقلیم منحصر به فرد، همسایگی با کویر و دریا و همچنین حضور استان های مجاور و عشایر خودکفا، تنوع زیادی در زمینه خوراک و نان دارد و بیش از ۷۰ نوع نان مختلف در سطح استان هنوز پخت و مصرف می شود.

با توجه به جذابیت خوراک و غذا در سفرها و راه اندازی مرکز اطلس خوراک ایرانی، غذاهای محلی باید به فهرست غذای سفره خانه ها، رستوران ها و مراکز اقامتی برای آشنایی مسافران و گردشگران با طعم و رنگ های منحصر به فرد غذاهای استان سمنان وارد شود.

وی ادامه داد: تمرکز بر گردشگری غذا علاوه بر افزایش جذابیت سفر و کنجکاوی مسافران برای امتحان طعم های جدید و حوزه های متنوعی از گردشگری مثل گردشگری سلامت، گردشگری کشاورزی و همچنین همراهی و حمایت بسیاری از مشاغل و صنف ها را نیاز دارد.

وی تهیه بسته تخصصی سفر با محوریت خوراک را مهم برشمرد و اضافه کرد: مسافران در این بسته تخصصی تجربه تکرارنشدنی از برداشت و خرید محصولات ارگانیک در کنار شرکت در جمع دوستانه جهت پخت غذا، نوشیدنی و دسر، معاشرت و آشنایی با فرهنگ جدید را در گردشگری خوراک خواهند داشت.

انوع ته چین در استان سمنان از ایوانکی تا فرومد

مدیرعامل انجمن حافظان میراث فرهنگی استان سمنان و مربی آشپزی اظهار داشت: برای توسعه گردشگری غذا باید غذای بومی استان را معرفی و نمادسازی کرد، یکی از مصادیق این نمادسازی استانی جشنواره آش زنجان است که به صورت سالانه برگزار شده و تاثیر شگرفی در حضور گردشگران و مهمانان از سراسر کشور و گردشگران خارجی داشته است.

ملیحه صیاد طوری افزود: استان سمنان نیز ظرفیت برگزاری جشنواره “ته چین” را به دلیل وجود ته چین های متفاوت داراست، از ایوانکی در شهرستان گرمسار تا فرومد در میامی، انواع ته چین با دستور پخت متفاوت وجود دارد و تاکنون نیز سه دوره جشنواره استانی ته چین با معرفی هشت نوع ته چین از شهرستان های استان برگزار شده است.

صیادطوری خاطر نشان کرد: استان ظرفیت بالایی در توسعه گردشگری دارد و گردشگری خوراک با اقبال بسیاری مواجه است. حتی در جشنواره های آیینی مختلفی که برپا می شود بازدیدکنندگان اغلب به دنبال امتحان غذاهای سنتی و خوراکی های محلی هستند خصوصا افرادی که در کلان شهرها زندگی می کنند بسیار طرفدار غذای محلی هستند.

وی اضافه کرد: دغدغه های مهم فعالان گردشگری در توسعه گردشگری استفاده از ظرفیت تردد مسافران و معرفی غذاها است که متاسفانه تاکنون مورد بی توجهی قرار گرفته است و مردم استان به داشته های خود اغلب بی اعتنا هستند در صورتی که بسیار جذاب و متنوع است. با برگزاری جشنواره های خوراک آیینی در کنار جذب گردشگران و معرفی خوراک های استان امکان اشتغالزایی برای هنرمندان و مشاغل خانگی هم فراهم می شود.

مدیرعامل انجمن حافظان میراث فرهنگی استان سمنان اظهار داشت: همکاری دستگاه های دولتی و حمایت های مالی از جشنواره ها موجب رونق کسب و کار فعالان حوزه خوراک می شود و رونق گردشگری خوراک مستلزم برگزاری جشنواره های متعدد غذا در فاصله های زمانی کوتاه مدت، ورود خوراک های محلی به فهرست غذای رستوران ها و مراکز عرضه غذا به خصوص رستوران های جاده ای و معرفی انواع غذاهای سنتی استان به رستوران های کشور است.

سخن آخر

رونق گردشگری خوراک بر پایه تنوع غذاهای محلی و بومی شکل می گیرد اما فقط وجود این تنوع کافی نیست، بلکه معرفی خوراک های محلی نیازمند وجود زیرساخت های فنی مانند رستوران ها، کافه ها، مجتمع های اقامتی، فضاهای روستایی و عشایری با رعایت تشریفات پذیرایی است.

از طرفی سالانه حدود ۲۰ میلیون مسافر بدون توقف از استان سمنان گذر می کنند. ظرفیتی که فرصت بسیار مناسبی برای رونق صنعت گردشگری در تمامی زیرشاخه ها است اما متاسفانه فضاهای شهری و جاده ای آمادگی پذیرش آنان را ندارد.

با رونق صنعت گردشگری غذا و زنده نگاه داشتن خوراک های محلی علاوه بر درآمدزایی و ایجاد اشتغال، غذاهای سنتی و سالم به سفره خانواده ها وارد می شود که مصرفشان بر سلامتی افراد تاثیرگذار است.

افزایش روز افزون سرعت زندگی، دغدغه های متعدد کاری، ورود ویروس کرونا و تغییر شرایط، تغییر بافت فرهنگی جامعه و سبک زندگی بر جنبه های مختلف فرهنگی، تاریخی، اجتماعی، تربیتی خانواده ها تاثیر گذاشته است و باید به یاد داشته باشیم که هنوز هم سفره ها گرمابخش روابط افراد و فراهم کننده فرصت همنشینی است و چه بهتر که با غذاها و خوراک های محلی در کنار حفظ سلامت و زنده نگاه داشتن میراث ارزشمند خود زندگی کنیم./